اسهال مزمن چیست و چرا رخ می دهد؟

اسهال مزمن به حالتی گفته می‌شود که فرد به مدت حداقل چهار هفته با مدفوع شل یا آبکی روبرو باشد. این حالت می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی از جمله عفونت‌ها، اختلالات التهابی روده مانند بیماری کرون و کولیت اولسراتیو، سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS)، عدم تحمل غذایی، مشکلات هورمونی یا عوارض جانبی داروها رخ دهد.

اسهال مزمن ممکن است باعث کم‌آبی بدن، کاهش وزن و اختلال در جذب مواد مغذی شود و نیاز به بررسی پزشکی و درمان مناسب دارد. در این مقاله وب سایت دکتر قمری این حالت را بررسی خواهیم کرد و روش‌های درمانی آن را بیان می‌کنیم.

اسهال مزمن چیست؟ دلایل ایجاد این بیماری چیست؟

اسهال مزمن به اسهالی گفته می‌شود که بیش از چهار هفته به طول بیانجامد و با مدفوع شل و روان همراه باشد. همه ما ممکن است در مقاطعی از زندگی خود دچار اسهال شده باشیم که معمولاً سریع، ناگهانی و فوری رخ می‌دهد و ممکن است همراه با گرفتگی یا اسپاسم در روده بزرگ باشد. اسهال ناشی از مسمومیت غذایی یا آنفولانزا معمولاً پس از چند روز و با برطرف شدن عفونت اصلی بهبود می‌یابد. اما اسهال مزمن مداوم‌تر است و نیاز به بررسی و درمان دارد.

این وضعیت چقدر شایع است؟

تخمین زده می‌شود که ۱ تا ۳ درصد از جمعیت به اسهال مزمن مبتلا هستند. اما این تخمین‌ها ممکن است کم باشد، زیرا بسیاری از افراد به دنبال درمان نیستند مگر اینکه علائم دیگری مانند درد یا خونریزی مقعدی داشته باشند.

آیا اسهال در تمام طول روز طبیعی است؟

اسهال مزمن و مکرر برای برخی افراد یک تجربه روزمره است، اما در شرایط عادی نباید چنین باشد. روده بزرگ (کولون)، جایی که مدفوع تشکیل می‌شود، به چیزی غیر طبیعی واکنش نشان می‌دهد. برخی افراد بیماری‌های مزمن روده‌ای دارند که باعث اسهال مزمن می‌شود. این بیماری‌ها ممکن است قابل درمان نباشند، اما علائم آن‌ها می‌تواند مدیریت شود. علل دیگر اسهال مزمن اغلب با درمان مناسب قابل درمان هستند.

اسهال مداوم نشان دهنده چیست؟

به طور معمول، روده بزرگ ضایعات غذایی مایع را از روده کوچک دریافت می‌کند و به تدریج آن را به مدفوع جامد تبدیل می‌کند. اما با اسهال، این روند مختل می‌شود و مدفوع مایع باقی می‌ماند. این اختلال می‌تواند به دلیل مشکل در جذب آب توسط روده بزرگ یا دفع آب اضافی باشد. مشکل ممکن است از خود روده بزرگ یا عامل دیگری که بر آن تأثیر می‌گذارد، ناشی شود.

علائم و علل اسهال مزمن

اسهال مزمن می‌تواند ناشی از بسیاری از بیماری‌ها، غذاها و داروها باشد. برای تعیین علت دقیق، پزشک معمولاً ابتدا درباره رژیم غذایی و مصرف داروهای شما سوال می‌کند. شناسایی و حذف عوامل تحریک‌کننده معمولاً اولین قدم در درمان اسهال مزمن است. در اینجا برخی از علل شایع اسهال مزمن آورده شده است:

رژیم غذایی: برخی غذاها و نوشیدنی‌ها می‌توانند باعث اسهال شوند. مصرف مداوم مقادیر زیاد یا حساسیت به این مواد ممکن است مشکل‌ساز باشد. برای مثال:

• • قهوه و چای: قهوه و چای می‌توانند حرکات روده را افزایش دهند و باعث خروج سریع ضایعات غذایی از روده بزرگ شوند. این اثر می‌تواند به دلیل کافئین یا سایر مواد شیمیایی موجود باشد.
  • الکل: الکل می‌تواند حرکات روده را افزایش دهد و در صورت مصرف زیاد، باعث التهاب و عدم جذب مناسب آب و مواد معدنی در روده بزرگ شود.
  • قندهای خاص: هضم برخی قندها مانند سوربیتول، مانیتول و فروکتوز دشوار است. این قندها می‌توانند باعث اسهال شوند زیرا روده نمی‌تواند آن‌ها را به درستی تجزیه کند و آب اضافی به درون روده جذب می‌شود.

عدم تحمل غذایی: عدم تحمل به نوع خاصی از غذاها، به ویژه به دلیل نبود آنزیم‌های لازم برای هضم آن‌ها، می‌تواند باعث اسهال شود. عدم تحمل گلوتن، هیستامین و لاکتوز از نمونه‌های رایج هستند که می‌توانند علائم اسهال را تحریک کنند.

شناسایی و حذف عوامل تحریک‌کننده در رژیم غذایی می‌تواند به کنترل و کاهش علائم اسهال مزمن کمک کند.

داروهایی که می‌توانند باعث اسهال مزمن شوند

بسیاری از داروها می‌توانند به عنوان عارضه جانبی باعث اسهال مزمن شوند. تأثیر داروها بر بروز اسهال به عوامل مختلفی مانند دوز، رژیم غذایی و سایر شرایط بستگی دارد. پزشک برای تشخیص دقیق، به بررسی کامل وضعیت پزشکی شما می‌پردازد. برخی از داروهایی که می‌توانند باعث اسهال مزمن شوند عبارتند از:

• NSAIDها (داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی) مانند آسپرین و ایبوپروفن
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs)
• آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی‌سیلین و سفالکسین
• دوزهای بالا از مکمل‌های ویتامین و مواد معدنی خاص مانند ویتامین C و منیزیم
• آنتی‌اسیدها حاوی منیزیم
• داروهای ضدافسردگی
• مسدودکننده‌های بتا
• متفورمین
• شیمی‌درمانی
• ملین‌ها در صورت استفاده بیش از حد

انواع مختلف اسهال و علل آن

پزشکان معمولاً اسهال را به چند نوع طبقه‌بندی می‌کنند تا علت آن را بهتر شناسایی کنند. این انواع به دسته‌های وسیعی از علل اشاره دارند و به طور کلی شامل سه نوع اصلی هستند: اسهال آبکی، چرب و التهابی. برخی پزشکان اسهال آبکی را به دو زیرنوع (ترشحی و اسمزی) تقسیم می‌کنند.

اسهال آبکی

این نوع زمانی رخ می‌دهد که روده بزرگ قادر به جذب کافی آب و الکترولیت‌ها از مدفوع نباشد یا زمانی که آب اضافی به روده بزرگ ترشح می‌شود. اسهال اسمزی به دلیل جذب ضعیف مواد مغذی و کشیدن آب اضافی به روده بزرگ ایجاد می‌شود، در حالی که اسهال ترشحی نشان‌دهنده طیف وسیعی از بیماری‌ها است که می‌تواند باعث اسهال آبکی شود. علل عبارتند از:

• • اسهال اسید صفراوی (سوء جذب اسید صفراوی یا BAM)
  • کولیت میکروسکوپی
  • نوروپاتی مرتبط با دیابت
  • واگوتومی
  • پرکاری تیروئید
  • اختلالات آدرنال
  • تومورهای نورواندوکرین
  • سندرم روده تحریک‌پذیر

اسهال چرب

زمانی که چربی‌های اضافی در مدفوع وجود دارد، قوام مدفوع تغییر می‌کند و به اسهال چرب منجر می‌شود. این نوع اسهال می‌تواند ناشی از مشکلات در تجزیه و جذب چربی‌ها یا تولید بیش از حد اسیدهای چرب توسط باکتری‌ها باشد. علل شامل:

• • اختلالات سوء جذب مانند نارسایی پانکراس و بیماری سلیاک
  • رشد بیش از حد باکتری‌های روده کوچک (SIBO)
  • ایسکمی مزانتریک
  • جراحی بای‌پس معده

اسهال التهابی

ناشی از التهاب در پوشش مخاطی روده بزرگ است که باعث تورم و اختلال در جذب مواد می‌شود. این نوع اسهال معمولاً در مقادیر کمتر ولی بیشتر و به همراه علائمی مانند درد شکم، درد مقعد، تب یا خونریزی ظاهر می‌شود. علل عبارتند از:

• • عفونت‌های مداوم مانند انگل‌ها یا کولیت کاذب غشایی
  • بیماری‌های التهابی روده (کولیت زخمی یا بیماری کرون)
  • کولیت ایسکمیک
  • دیورتیکولیت
  • کولیت پرتوی
  • سرطان

عوارض طولانی‌مدت اسهال مزمن

اسهال مزمن می‌تواند تأثیرات منفی عمیقی بر زندگی روزمره شما بگذارد. این وضعیت ممکن است نیاز به داشتن همیشه نزدیکی به سرویس بهداشتی را ایجاد کند و پنهان کردن این عادت می‌تواند دشوار باشد. این موضوع می‌تواند بر اعتماد به نفس و کیفیت کلی زندگی شما تأثیر بگذارد و حتی توانایی شما برای داشتن شغلی که در معرض دید عمومی است تحت تأثیر قرار دهد.

از نظر جسمی، اسهال مزمن می‌تواند باعث کم‌آبی بدن و عوارض مربوط به آن شود. از دست دادن مقدار زیادی آب و الکترولیت‌ها می‌تواند تأثیرات جدی بر روی قلب، ریه‌ها، مغز و سیستم عصبی داشته باشد و فشار زیادی به کلیه‌ها وارد کند که ممکن است منجر به بیماری کلیوی شود.

برای درمان اسهال مزمن در خانه چه اقداماتی می‌توان انجام داد؟

برای درمان اولیه اسهال مزمن، ممکن است لازم باشد تشخیص و درمان پزشکی نیز در نظر گرفته شود، اما می‌توانید اقداماتی مانند موارد زیر را امتحان کنید:

• بررسی رژیم غذایی: ببینید آیا غذایی خاص یا نوشیدنی‌هایی مانند قهوه، چای، الکل یا نوشیدنی‌های رژیمی باعث اسهال می‌شوند. اگر اسهال چرب دارید، تلاش کنید چربی‌ها را از رژیم غذایی خود حذف کنید. همچنین ممکن است بخواهید محصولات لبنی را به ویژه اگر عدم تحمل لاکتوز دارید، حذف کنید. امتحان کردن رژیم‌های حذفی مانند رژیم کم FODMAP می‌تواند به شناسایی عدم تحمل‌های غذایی کمک کند.
• بررسی داروها: اگر به طور منظم دارو مصرف می‌کنید، از پزشک خود بپرسید که آیا ممکن است داروها باعث اسهال شوند. در صورت نیاز، بررسی کنید که آیا می‌توانید داروی جایگزین را امتحان کنید یا به طور موقت دارو را کنار بگذارید.
• حفظ هیدراتاسیون: هنگام اسهال، به حفظ آب بدن توجه کنید. استفاده از محلول‌های آبرسانی مانند نوشیدنی‌های ورزشی یا مخلوط‌های الکترولیت به همراه آب می‌تواند مفید باشد، زیرا آب به تنهایی نمی‌تواند الکترولیت‌ها را تأمین کند.

چگونه اسهال مزمن درمان می‌شود؟

اگر تغییرات ساده رژیم غذایی و داروها مؤثر نبود، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک به بررسی علل احتمالی اسهال مزمن شما می‌پردازد و درمان مناسب را شناسایی می‌کند. درمان ممکن است شامل:

چه زمانی باید در مورد اسهال مزمن به پزشک مراجعه کنم؟

مراجعه به پزشک برای اسهال مزمن همیشه مناسب است. حتی اگر فکر می‌کنید با تغییر در رژیم غذایی می‌توانید مشکل را حل کنید، ممکن است نیاز به درمان پزشکی داشته باشید. در صورت بروز علائم اضافی مانند تب، درد، خونریزی، کاهش وزن ناخواسته، رنگ پریدگی، ضعف یا خستگی، باید هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.