وازودیلاتورها

وازودیلاتورها دسته‌ای از داروها هستند که با گشاد کردن عروق خونی باعث بهبود جریان خون و کاهش مقاومت عروق سیستمیک می‌شوند. این داروها معمولاً برای درمان فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی، مشکلات عروقی و برخی بیماری‌های تنفسی استفاده می‌شوند. برخی از داروهای وازودیلاتور مانند هیدرالازین و داروهای CCB به‌صورت مستقیم روی عضلات دیواره عروق تأثیر می‌گذارند، درحالی‌که برخی دیگر، مانند داروهای وازواکتیو، به‌طور غیرمستقیم باعث اتساع عروق خونی می‌شوند.

وازودیلاتورها نقش کلیدی در مدیریت بیماری‌های قلبی و عروقی دارند و می‌توانند از حملات قلبی و مشکلات گردش خون جلوگیری کنند. این داروها همچنین در برخی شرایط به‌عنوان قرص گشادکننده رگ‌ها برای بیماران مبتلا به نارسایی عروقی یا هزینه عمل قلب با لیزر مورد استفاده قرار می‌گیرند. در این مقاله، انواع وازودیلاتورها، نحوه عملکرد آن‌ها و لیست داروهای وازودیلاتور را بررسی خواهیم کرد تا دیدگاه جامعی درباره کاربرد این داروها ارائه دهیم.

وازودیلاتور چیست؟

وازودیلاتورها داروهایی هستند که با تأثیر بر عضلات دیواره عروق خونی، باعث گشاد شدن رگ‌ها و در نتیجه کاهش فشار خون و بهبود جریان خون می‌شوند. این داروها با کاهش مقاومت عروق سیستمیک، نقش مهمی در درمان بیماری‌های قلبی-عروقی و برخی مشکلات گردش خون دارند.

تفاوت بین وازودیلاتور و وازوکانستریکتور

در مقابل وازودیلاتورها، وازوکانستریکتورها دسته‌ای از داروها هستند که باعث تنگ شدن عروق خونی و در نتیجه افزایش فشار خون می‌شوند. این داروها معمولاً برای درمان افت فشار خون شدید یا شرایطی مانند شوک تجویز می‌شوند. به عبارت دیگر، داروهای وازوپرسور مانند vasopressor عملکردی کاملاً مخالف وازودیلاتورها دارند.

ویژگی	وازودیلاتورها	وازوکانستریکتورها
تأثیر بر عروق	گشادکننده عروق	تنگ‌کننده عروق
کاهش یا افزایش فشار خون	کاهش فشار خون	افزایش فشار خون
موارد مصرف	فشار خون بالا، بیماری‌های قلبی	افت فشار خون شدید، شوک
مثال دارویی	هیدرالازین، داروهای CCB	داروهای وازوپرسور

مقاومت عروق سیستمیک چیست؟

مقاومت عروقی به میزان فشاری که خون برای عبور از رگ‌ها با آن مواجه می‌شود، گفته می‌شود. افزایش مقاومت عروقی ممکن است منجر به فشار خون بالا و مشکلات قلبی شود. داروهای وازودیلاتور با کاهش این مقاومت، جریان خون را تسهیل کرده و به کاهش فشار خون کمک می‌کنند.

اتساع عروق چیست؟

این اصطلاح به فرآیند گشاد شدن (بزرگ تر شدن) رگ‌ها اشاره دارد که از طریق تأثیر داروهای وازودیلاتور ایجاد می‌شود. زمانی اتفاق می‌افتد که عضلات دیواره رگ‌های خونی شما شل می‌شوند. هنگامی که یک گشادکننده عروق مصرف می‌کنید، قسمت داخلی رگ خونی (لومن) قسمتی است که گشاد می‌شود.

داروهای گشادکننده عروق چگونه کار می‌کنند؟

انواع مختلفی از داروهای گشادکننده عروق وجود دارد، و همه آنها کمی متفاوت عمل می‌کنند. وازودیلاتورهای مستقیم مستقیماً بر سلول‌های ماهیچه‌ای که رگ‌های خونی شما را می‌پوشانند تأثیر می‌گذارند. آنها سلول‌های ماهیچه‌ای شما را شل می‌کنند تا رگ‌های خونی باز شوند. از آنجا که آنها به سرعت عمل می‌کنند، می‌توانند عوارض جانبی بیشتری ایجاد کنند. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی از گشادکننده عروق مستقیم زمانی استفاده می‌کنند که سایر درمان‌ها جواب نداده باشند.

سایر گشادکننده‌های عروقی، مواد شیمیایی که باعث انبساط یا انقباض رگ‌های خونی شما می‌شوند را کنترل می‌کنند. آنها موثر هستند؛ اما کندتر کار می‌کنند.

انواع وازودیلاتورها

وازودیلاتورها بسته به نحوه عملکرد و تأثیرشان بر عروق خونی به دو دسته کلی تقسیم می‌شوند:

۱. وازودیلاتورهای مستقیم

وازودیلاتورها مستقیماً بر عضلات دیواره عروق تأثیر گذاشته و باعث شل شدن و گشاد شدن آن‌ها می‌شوند. این فرآیند به کاهش مقاومت عروقی و در نتیجه افزایش جریان خون و کاهش فشار خون کمک می‌کند. برخی از مهم‌ترین داروهای این گروه عبارتند از:

• هیدرالازین: یک داروی مؤثر در درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی.
• نیتروگلیسیرین: با تبدیل شدن به اکسید نیتروژن، باعث اتساع عروق خونی و کاهش فشار روی قلب می‌شود. معمولاً در درمان آنژین صدری و نارسایی قلبی به کار می‌رود.
• مینوکسیدیل: علاوه بر کاهش فشار خون، برای تحریک رشد مو نیز استفاده می‌شود.

۲. وازودیلاتورهای غیرمستقیم

این داروها به‌صورت مستقیم بر دیواره عروق اثر نمی‌گذارند، بلکه با مهار آنزیم‌ها یا گیرنده‌های خاص، موجب گشاد شدن رگ‌ها می‌شوند. این گروه شامل موارد زیر است:

• مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین (ACE Inhibitors): این داروها مانند کاپتوپریل و انالاپریل با کاهش سطح آنژیوتانسین، موجب کاهش انقباض عروق و کاهش فشار خون می‌شوند.
• مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs): داروهایی مانند لوزارتان که از اتصال آنژیوتانسین به گیرنده‌های عروقی جلوگیری کرده و باعث گشاد شدن رگ‌ها می‌شوند.
• مسدودکننده‌های کانال کلسیم (CCB): داروهایی مانند آملودیپین و وراپامیل که از ورود کلسیم به سلول‌های عضلانی عروق جلوگیری کرده و باعث کاهش انقباض رگ‌ها و کاهش فشار خون می‌شوند.
• نیترات‌ها: این داروها مانند ایزوسورباید دی نیترات پس از تبدیل به اکسید نیتروژن، موجب ریلکس شدن عروق و افزایش جریان خون می‌شوند.

هر یک از این داروها بسته به نوع بیماری و شرایط بیمار توسط پزشک تجویز می‌شوند.

موارد مصرف وازودیلاتورها

وازودیلاتورها در درمان بسیاری از بیماری‌های مرتبط با گردش خون و فشار خون بالا استفاده می‌شوند. برخی از مهم‌ترین کاربردهای این داروها عبارتند از:

• درمان فشار خون بالا: بسیاری از بیماران مبتلا به پرفشاری خون از وازودیلاتورها برای کاهش فشار بر روی قلب و بهبود عملکرد عروق استفاده می‌کنند.
• گشادکننده عروق برای بهبود خون‌رسانی در بیماران قلبی: این داروها به کاهش بار قلب و افزایش گردش خون در بدن کمک می‌کنند.
• بهترین داروی گشاد کننده برونش: برخی از وازودیلاتورها مانند نیترات‌ها به کاهش فشار ریه و بهبود تنفس در بیماران مبتلا به مشکلات ریوی کمک می‌کنند.
• کاهش مقاومت عروقی و بهبود جریان خون: این داروها باعث کاهش مقاومت عروق سیستمیک شده و گردش خون را بهبود می‌بخشند.
• اتساع عروق خونی و نقش آن در پیشگیری از حملات قلبی: وازودیلاتورها باعث افزایش اکسیژن‌رسانی به بافت‌های بدن شده و خطر حملات قلبی را کاهش می‌دهند.

لیست داروهای وازودیلاتور

بسته به نوع بیماری، پزشکان ممکن است از گروه‌های مختلفی از وازودیلاتورها استفاده کنند. در ادامه، لیست داروهای وازودیلاتور پرکاربرد معرفی می‌شود:

• هیدرالازین: این دارو یک وازودیلاتور مستقیم است که برای درمان فشار خون بالا و نارسایی قلبی تجویز می‌شود.
• داروی گشادکننده عروق مانند قرص Axabin: این دارو به بهبود جریان خون در بدن کمک کرده و معمولاً در بیماران مبتلا به بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود.
• قرص گشاد کننده رگ‌ها: داروهایی مانند نیترات‌ها، مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) در این دسته قرار دارند.
• داروهای CCB و داروهای وازواکتیو: این گروه از داروها با مهار ورود کلسیم به سلول‌های عضلانی عروق، باعث کاهش انقباض عروقی و افزایش جریان خون می‌شوند.

هر یک از این داروها بر اساس شرایط بیمار و نیازهای درمانی توسط پزشک متخصص تجویز می‌شوند.

وازودیلاتورها چه چیزی را درمان می‌کنند؟

پزشک ممکن است داروهای گشادکننده عروق را برای درمان شرایطی که بر جریان خون تأثیر می‌گذارند، تجویز کنند، از جمله:

• آنژین (درد قفسه سینه ناشی از کاهش جریان خون).
• نارسایی احتقانی قلب (CHF).
• فشار خون بالا (فشار خون بالا).
• پره اکلامپسی (فشار خون در دوران بارداری).
• پره اکلامپسی پس از زایمان (فشار خون پس از زایمان).
• فشار خون ریوی (فشار خونی که بر عروق شما تأثیر می‌گذارد ریه‌ها).

رایج‌ترین داروهای گشادکننده عروق کدامند؟

داروهای گشادکننده عروق زیادی وجود دارد. پزشک شما بسته به شرایط زمینه‌ای، دارویی را توصیه می‌کند که برای شما مناسب است. ممکن است لازم باشد چندین نوع را امتحان کنید تا نوع مناسب را پیدا کنید.

لیستی از گشادکننده‌های عروق رایج شامل موارد زیر است:

• مهارکننده‌های ACE مانند بنازپریل (Lotensin®) یا لیزینوپریل (Prinivil®، Zestril®).
• ARBs مانند لوزارتان (Cozaar®).
• CCB ها مانند دیلتیازم (Cardizem®، Tiazac®).
• سایر داروهای گشادکننده مستقیم عروق مانند هیدرالازین (Apresoline®)، ماینوکسیدیل (Loniten®) یا نیتروگلیسیرین (Nitrostat®).

مزایای استفاده از وازودیلاتورها چیست؟

وازودیلاتورها می‌توانند برای افراد مبتلا به بیماری‌های قلبی خاص بسیار موثر باشند. آنها به طور گسترده‌ای برای درمان فشار خون بالا استفاده می‌شوند.

باز کردن رگ‌های خونی می‌تواند:

• بهتر کردن جریان خون در قلب شما.
• فشار را در رگ‌های خونی یا قلب خود کاهش دهید.
• اکسیژن بیشتری را به قلب خود بفرستید.

خطرات استفاده از وازودیلاتورها چیست؟

وازودیلاتورهای مستقیم داروهای قوی هستند. به طور معمول، ارائه دهندگان مراقبت‌های بهداشتی آنها را تنها زمانی تجویز می‌کنند که سایر درمان‌ها نتوانسته‌اند علائم را کنترل کنند.

وازودیلاتورهای مستقیم ممکن است عوارض جانبی شدیدتری نسبت به سایر انواع گشادکننده عروق ایجاد کنند. گاهی اوقات، این عوارض جانبی به قدری شدید هستند که برای درمان عوارض به داروهای دیگری نیاز دارید. به عنوان مثال، یک گشاد کننده عروق ممکن است باعث احتباس آب شود که می‌تواند فشار را افزایش داده و منجر به نارسایی احتقانی قلب شود. ممکن است نیاز به مصرف یک دیورتیک داشته باشید تا به بدنتان کمک کند مایع اضافی را آزاد کند.

برخی از انواع وازودیلاتورها عوارض شدیدتری ایجاد می‌کنند و اثرات آن می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد. شما و ارائه‌دهنده‌تان ممکن است لازم باشد چندین دارو را امتحان کنید تا دارویی را پیدا کنید که کمترین عوارض جانبی را داشته باشد. هنگامی که از داروهای گشاد کننده عروق استفاده می‌کنید، ممکن است موارد زیر را داشته باشید:

• سرگیجه.
• سرفه خشک (با مهارکننده‌های ACE).
• خستگی.
• درد مفاصل.
• افت فشار خون که ممکن است منجر به سرگیجه و احساس ضعف شود.
• سردرد به دلیل گشاد شدن عروق و تغییر جریان خون.
• قرمزی و گرگرفتگی پوست ناشی از افزایش جریان خون در مویرگ‌ها.
• تورم در پاها و مچ‌ها که ممکن است به دلیل احتباس مایعات رخ دهد.
• تپش قلب و ضربان قلب تند که معمولاً به عنوان یک واکنش جبرانی بدن به کاهش فشار خون اتفاق می‌افتد.
• حالت تهوع و استفراغ و برخی مشکلات گوارشی در برخی از بیماران.
• احتباس مایعات و افزایش وزن در مواردی که بدن نتواند به درستی تعادل مایعات را حفظ کند.
• تداخلات دارویی با برخی داروهای قلبی و فشار خون، به‌ویژه داروهای وازوپرسور و مهارکننده‌های ACE.

آیا گشادکننده عروق طبیعی وجود دارد؟

وازودیلاتورها تنها راه باز کردن عروق خونی نیستند. برخی از عوامل دیگر که باعث اتساع عروق می‌شوند عبارت‌اند از:

• ورزش: هنگامی که ورزش می‌کنید، رگ‌های خونی شما باز می‌شوند تا ماهیچه‌های شما بتوانند مواد مغذی و اکسیژن اضافی دریافت کنند.
• التهاب: التهاب بخشی از روند بدن شما برای ترمیم آسیب است. هنگامی که بخشی از بدن شما ملتهب می‌شود، رگ‌های خونی شما گشاد می‌شوند تا اکسیژن و مواد مغذی بیشتری به آن ناحیه ارسال کنند.
• مواد شیمیایی طبیعی: بدن شما برخی از مواد شیمیایی را به طور طبیعی آزاد می‌کند که می‌تواند گشاد شدن عروق را تشویق کند. برخی از نمونه‌های این مواد شیمیایی عبارت‌اند از دی‌اکسیدکربن، اکسید نیتریک و هورمون پروستاگلاندین.
• الکل: نوشیدن الکل باعث گشاد شدن رگ‌های خونی می‌شود. به همین دلیل است که برخی از افراد پس از نوشیدن الکل، پوست برافروخته و گرم می‌شوند. مخصوصاً با عدم تحمل الکل.

برخی از گیاهان یا مکمل‌ها نیز می‌توانند به اتساع عروق کمک کنند. برخی از مکمل‌ها واکنش‌های دارویی نامطلوب دارند، بنابراین قبل از مصرف هر گونه گیاه یا مکمل با ارائه دهنده خود صحبت کنید. مکمل‌های وازودیلاتور ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• کاکائو
• کوآنزیم Q10 (CoQ10).
• سیر.
• منیزیم.
• نیاسین (ویتامین B3).

چه تداخلات دارویی را باید رعایت کنم؟

در صورت مصرف داروهای گشادکننده عروق، از پزشک خود در مورد تداخلات غذایی یا دارویی احتمالی بپرسید. این مهم است که وقتی به ارائه‌دهنده خود بگویید چه داروها یا مکمل‌هایی مصرف می‌کنید صادقانه و دقیق باشید.

برخی از تداخلات گشادکننده عروقی که باید مراقب آنها بود عبارت‌اند از:

• مهارکننده‌های ACE و مکمل‌های پتاسیم.
• مهارکننده‌های ACE و داروهای حاوی لیتیوم.
• ARBها و مهارکننده‌های ACE.
• CCB و آب گریپ‌فروت.
• CCB و وراپامیل (کالان، ایزوپتین) و دیلتیازم (کاردیزم).
• نیترات‌ها و سیلدنافیل، تادالافیل و واردنافیل

چه مدت باید داروهای گشاد کننده عروق مصرف کنم؟

مدت زمان لازم برای مصرف داروهای گشادکننده عروق بستگی به شرایطی دارد که دارو درمان می‌کند. به عنوان مثال، اگر از داروهای گشادکننده عروق برای درمان پره اکلامپسی استفاده می‌کنید، ممکن است پس از زایمان مصرف دارو را متوقف کنید. اما اگر یک بیماری مزمن مانند فشار خون ریوی دارید، ممکن است پزشک شما را به مدت طولانی از داروهای گشادکننده عروق استفاده کند.

گاهی اوقات، شما می‌توانید شرایط مزمن را از طریق تغییر سبک زندگی مدیریت کنید. برای مثال، ممکن است با کاهش وزن و ورزش منظم، فشار خون خود را کاهش دهید. ارائه دهنده شما هرگونه شرایط مزمن را کنترل می‌کند و گزینه‌های درمانی شما را راهنمایی می‌کند.

چه کسانی نباید از گشادکننده عروق استفاده کنند؟

وازودیلاتورها برای همه مناسب نیستند. از متخصص قلب (پزشک قلب) خود بپرسید که آیا کاندید مناسبی برای داروهای گشادکننده عروق هستید یا خیر. به طور کلی، اگر باردار هستید یا دارید، ممکن است نتوانید انواع خاصی از وازودیلاتورها را مصرف کنید:

• سابقه آنژیوادم.
• بیماری روماتیسمی قلبی دریچه میترال.
• انفارکتوس بطن راست.
• حساسیت شدید یا افت فشار خون (فشار خون پایین).

آیا گشادکننده عروق تنها درمان قلبی است که به آن نیاز دارم؟

برای اکثر افراد، گشادکننده‌های عروق بخشی از برنامه کلی درمان قلب هستند. با اتخاذ عادات سبک زندگی سالم می‌توانید قلب خود را سالم‌تر نگه دارید. شما ممکن است:

• دستیابی و حفظ سلامت وزن.
• اجتناب کردن دود دست دوم یا ترک سیگار.
• بنوشید الکل فقط در حد اعتدال
• مواد مغذی غلیظ بخورید رژیم غذایی پر از سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل.
• به صورت هوازی ورزش کنید حداقل ۱۵۰ دقیقه در هفته
• استرس را مدیریت کنید با استراتژی‌های سالم، مانند مراقبه یا گفتار درمانی.

کاربرد وازدیلاتورها برای بیمارهای دیگر

وازودیلاتورها به طور مستقیم برای درمان بواسیر، شقاق مقعدی یا کیست مویی استفاده نمی‌شوند، اما برخی از داروها و روش‌های درمانی مرتبط می‌توانند به کاهش علائم این مشکلات کمک کنند:

بواسیر (هموروئید):

پمادها و کرم‌ها: معمولاً کرم‌ها و پمادهایی که حاوی عوامل ضد التهابی و ضد درد هستند، برای کاهش علائم  و درمان بواسیر استفاده می‌شوند.

ملین‌ها: برای کاهش فشار بر روی هموروئیدها و جلوگیری از یبوست، ملین‌ها ممکن است تجویز شوند.

شقاق مقعدی:

پمادهای نیتروگلیسیرین یا نیفدیپین: این داروها به عنوان وازودیلاتورهای موضعی می‌توانند به شل کردن عضلات مقعد و بهبود جریان خون در ناحیه شقاق کمک کنند، که باعث تسریع در بهبود می‌شود. درمان شقاق علاوه بر دارو با لیزر نیز امکان پذیر است.

کرمهای موضعی: کرم‌های حاوی لیدوکائین یا دیگر عوامل بی‌حس‌کننده نیز ممکن است برای کاهش درد استفاده شوند.

کیست مویی (کیست پیلونیدال):

درمان‌های موضعی: استفاده از پمادهای آنتی‌بیوتیک برای جلوگیری از عفونت و تسریع در درمان کیست مویی.

تخلیه و جراحی: در موارد شدید، ممکن است نیاز به تخلیه کیست مویی یا جراحی برای برداشتن آن باشد.

در نتیجه، هر چند وازودیلاتورها به طور مستقیم برای درمان بواسیر و کیست مویی استفاده نمی‌شوند، برخی از داروهای وازودیلاتور موضعی ممکن است برای کمک به بهبود شقاق مقعدی تجویز شوند. برای تشخیص و درمان مناسب، همیشه بهتر است با یک پزشک متخصص مشورت کنید.