سرطان مقعد نوعی سرطان است که در بافت‌های مقعد یا پوشش کانال مقعد ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند به صورت توده‌ای در ناحیه مقعد، خونریزی از رکتوم، درد، یا تغییرات در حرکات روده ظاهر شود. سرطان مقعد معمولاً به دو نوع اصلی تقسیم می‌شود: کارسینوم سلول سنگ‌فرشی و آدنوکارسینوم. این بیماری می‌تواند به بافت‌های مجاور و گره‌های لنفاوی گسترش یابد و در برخی موارد به اندام‌های دوردست مانند ریه‌ها یا کبد سرایت کند. تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند تأثیر زیادی بر پیش‌آگهی و نتیجه درمان داشته باشد. در این مقاله از وب‌سایت دکتر قمری به معرفی و بررسی این نوع سرطان خواهیم پرداخت.
سرطان مقعد چیست؟
مقعد چیست؟ و فرق مقعد با راست روده چیست؟ مقعد انتهای کانال روده بزرگ (کولون) است. سرطان مقعد (همچنین به عنوان کارسینوم کانال مقعد شناخته می‌شود) در بافت‌های مقعد یا پوشش کانال مقعد ایجاد می‌شود. کانال مقعد شما را به مقعد (گشایش) متصل میکند که قسمت پایینی دستگاه گوارش شماست. مقعد جایی است که مدفوع از بدن خارج می‌شود. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند سرطان مقعد را اگر زود تشخیص داده و درمان کنند.
انواع سرطان مقعد
دو نوع سرطان مقعد وجود دارد:
- کارسینوم سلول سنگ‌فرشی: شایع‌ترین نوع سرطانهای مقعد است. این نوع سرطان با سرطان پوستی که در لایه بالایی پوست شروع می‌شود متفاوت است.
- آدنوکارسینوم: نوع دیگر سرطانهای مقعدی
علائم سرطان مقعد چیست؟
علائم سرطان مقعد شامل خونریزی از رکتوم، درد، خارش، توده در ناحیه مقعد، تغییرات در حرکات روده و احساس نیاز مداوم به دفع مدفوع است.
- خونریزی از رکتوم، به خصوص در هنگام اجابت مزاج.
- وجود توده یا غده (توده سرطان مقعد می‌تواند در دهانه مقعد ظاهر شود).
- درد مقعد
- مشاهده تغییر در حرکات روده مانند دفعات مدفوع یا قوام مدفوع.
- نشت مدفوع.
- احساس نیاز مداوم به مدفوع
بسیاری از این علائم می‌توانند به دلایل دیگری نیز ایجاد شوند به عنوان مثال، شقاق مقعدی و داشتن یک یا چند مورد از این علائم به معنای ابتلا به سرطان مقعد نیست. اما اگر علائمی دارید که در عرض چند روز بدتر می‌شوند یا از بین نمی‌روند، باید با یک ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی صحبت کنید.
صحبت کردن با پزشک در مورد برخی از علائم این سرطان مانند خارش مقعد ممکن است کمی ناخوشایند یا خجالت‌آور باشد. بسیاری از عوامل می‌توانند باعث سرطان مقعد شوند، بنابراین لطفاً بدانید که هیچ دلیلی برای شرمندگی وجود ندارد. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی برای کمک به شما در مورد همه نگرانی‌های سلامتی شما از جمله علائم سرطان رکتوم اینجا هستند.
چه چیزی باعث سرطان مقعد می‌شود؟
علت دقیق سرطان مقعد ناشناخته است. با این حال، عوامل خطر خاصی با این بیماری در ارتباط هستند. بیشتر موارد سرطان رکتوم با انواع خاصی از ویروس پاپیلوم انسانی (HPV) مرتبط است. اما توجه به این نکته مهم است که اکثر افراد مبتلا به HPV به سرطان مقعد مبتلا نمی‌شوند.
عوامل خطر
علاوه بر HPV، عوامل خطر دیگری نیز وجود دارند که می‌توانند شانس ابتلا به سرطان مقعد را افزایش دهند، از جمله:
- استفاده از داروهای سرکوب‌کننده ایمنی: این داروها سیستم ایمنی شما را از آسیب رساندن به سلول‌های سالم باز می‌دارند.
- ابتلا به اچ‌آی‌وی (ویروس نقص ایمنی انسانی): اچ‌آی‌وی خطر ابتلا به سرطان رکتوم را افزایش می‌دهد؛ زیرا بر سیستم ایمنی بدن شما تأثیر می‌گذارد و در صورت داشتن رابطه جنسی مقعدی محافظت نشده نیز ممکن است رخ دهد.
- داشتن رابطه جنسی مقعدی: این مورد هم برای مردان و هم برای زنانی که در بدو تولد مرد یا زن تعیین شده‌اند (AMAB و AFAB) صدق میکند. داشتن چندین شریک جنسی برای هر نوع رابطه جنسی، خطر ابتلا به HPV و در نتیجه خطر ابتلا به سرطان رکتوم را افزایش می‌دهد.
- واکسینه نشدن در برابر HPV: برخی از انواع HPV از علل شایع سرطان هستند.
- سن بالای ۵۵ سال: ارائه‌دهندگان به طور معمول سرطان را در افراد این گروه سنی تشخیص می‌دهند.
- سیگار کشیدن: افرادی که سیگار می‌کشند بیشتر در معرض ابتلا به انواع سرطان هستند.
- داشتن بیماری یا نیاز به دارویی که سیستم ایمنی را تضعیف میکند: به‌عنوان‌مثال، افرادی که دریافت‌کننده اندام هستند باید برای جلوگیری از رد عضو، دارو مصرف کنند.
- داشتن فیستول مقعدی: یک باز شدن غیرطبیعی که از مقعد به پوست اطراف مقعد می‌رود.
- ابتلا به سرطانهای دیگر: مانند سرطان فرج، واژینال یا دهانه رحم.
چه کسانی به سرطان مقعد مبتلا می شوند؟
بیشتر سرطان های مقعد (80 درصد) در افراد بالای 60 سال تشخیص داده می شود. قبل از 35 سالگی، سرطان مقعد در مردان شایع تر است. با این حال، پس از 50 سالگی، سرطان مقعد در زنان کمی بیشتر است.
میزان بروز سرطان مقعد در مردان مجرد در مقایسه با مردان متاهل شش برابر بیشتر است. مقاربت مقعدی به شدت با ایجاد سرطان مقعد مرتبط است.
عفونت مقعد با ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد زگیل تناسلی میکند که یک عامل خطر اصلی برای سرطان است.
بیمارانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند بیماران مبتلا به HIV، مستعد ابتلا به سرطان مقعد هستند. در این زیر گروه، پیش آگهی بدتر از بیماران غیر نقص ایمنی است.
گارداسیل، یکی از واکسن های HPV برای پیشگیری از سرطان دهانه رحم و برای پیشگیری از سرطان مقعد در مردان و زنان تایید شده است.
عوارض سرطان مقعد چیست؟
در صورت عدم درمان، سرطان مقعد ممکن است به بافت‌های مجاور گسترش یابد. به ندرت ممکن است به ریه‌ها یا کبد شما سرایت کند.
سرطان مقعد چگونه تشخیص داده می‌شود؟
برای تشخیص سرطان مقعد، ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی ابتدا از شما درباره علائم و مدت زمانی که آن‌ها را تجربه کرده‌اید، سؤال میکند. همچنین، اطلاعاتی درباره سابقه پزشکی شما، به ویژه شرایطی که بر سیستم ایمنی تأثیر می‌گذارد، جمع‌آوری میکند. ممکن است در مورد فعالیت جنسی شما نیز پرسش‌هایی مطرح شود.
چه آزمایشهایی برای تشخیص این بیماری انجام خواهد شد؟
برای تشخیص سرطان مقعد، ارائه‌دهنده شما مراحل زیر را انجام می‌دهد:
1-معاینه رکتوم دیجیتال: این معاینه برای بررسی مقعد و ناحیه اطراف آن انجام می‌شود.
2- تست پاپ مقعدی یا بیوپسی: این آزمایش‌ها برای جمع‌آوری نمونه‌های سلولی و بررسی آن‌ها زیر میکروسکوپ انجام می‌شود. زنان و افرادی که در بدو تولد زن تعیین شده‌اند [AFAB] ممکن است نیاز به معاینه لگنی نیز داشته باشند.
3- آزمایش‌های آندوسکوپی: برای بررسی داخل راست‌روده و مقعد استفاده می‌شود. این آزمایش‌ها با استفاده از لوله‌های نازک و انعطاف‌پذیر که دارای نور، لنز و دوربین فیلم‌برداری هستند، انجام می‌شود. ممکن است نمونه بافت (بیوپسی) نیز برای بررسی به پاتولوژیست ارسال شود.
- آنوسکوپی: با استفاده از لوله نوری کوتاه به نام آنوسکوپ برای مشاهده مقعد و پایین راست‌روده.
- سیگموئیدوسکوپی انعطاف‌پذیر: برای بررسی تومورها و پولیپ‌ها در راست‌روده و مقعد.
- کولونوسکوپی: برای بررسی کل روده بزرگ و شناسایی تومورها و پولیپ‌ها.
4- آزمایش‌های تصویربرداری: این آزمایش‌ها به ارائه‌دهندگان کمک می‌کنند تا اطلاعات بیشتری درباره تومورها، از جمله اندازه و مکان آن‌ها، کسب کنند. این تست‌ها شامل موارد زیر است:
- تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI): برای مشاهده دقیق‌تر بافت‌های نرم.
- سونوگرافی ترانس‌راکتیل: برای بررسی بافت‌های داخلی با استفاده از امواج صوتی.
- توموگرافی کامپیوتری (CT): برای شناسایی تومورها و بررسی گسترش آن‌ها.
- اسکن پوزیترون (PET): برای شناسایی نواحی فعال از نظر متابولیک و بررسی گسترش بیماری.
این آزمایش‌ها به تشخیص دقیق‌تر سرطان و تعیین مراحل آن کمک می‌کنند.
مرحله‌بندی سرطان مقعد
ارائه‌دهندگان مراقبت‌های بهداشتی از سیستم‌های مرحله‌بندی سرطان برای برنامه‌ریزی درمان و تعیین پیش‌آگهی استفاده می‌کنند. آن‌ها عواملی مانند اندازه تومور، وجود سرطان در گره‌های لنفاوی و گسترش یا متاستاز تومور را در نظر می‌گیرند. پنج مرحله برای سرطان رکتوم وجود دارد:
مرحله ۰:
در این مرحله، سلول‌های غیرطبیعی در مخاط مقعد (داخلی‌ترین پوشش مقعد) وجود دارند. این سلول‌ها سرطانی نیستند؛ اما ممکن است به مرور زمان سرطانی شوند. به این مرحله، درجه بالا یا ضایعه داخل اپیتلیال سنگ‌فرشی (HSIL) نیز گفته می‌شود.
مرحله I:
در این مرحله، تومور سرطانی به اندازه ۲ سانتی‌متر یا کمتر است، معادل اندازه یک بادام‌زمینی.
مرحله II:
این مرحله به دو زیر مرحله تقسیم می‌شود:
- مرحله IIA: تومور بزرگ‌تر از ۲ سانتی‌متر اما کوچک‌تر از ۵ سانتی‌متر است.
- مرحله IIB: تومور به اندازه ۵ سانتی‌متر (معادل اندازه یک آهک) است، اما هنوز به مقعد گسترش نیافته است.
مرحله III:
این مرحله به سه زیر مرحله تقسیم می‌شود:
- مرحله IIIA: تومور ۵ سانتی‌متر یا کوچک‌تر است و به غدد لنفاوی مقعد یا کشاله ران گسترش یافته است.
- مرحله IIIB: سرطان به اندام‌های مجاور مانند واژن، مجرای ادرار یا مثانه گسترش یافته است.
- مرحله IIIC: سرطان در اندام‌های مجاور وجود دارد و به غدد لنفاوی نزدیک مقعد یا کشاله ران سرایت کرده است.
مرحله IV:
در این مرحله، سرطان به غدد لنفاوی دور از مقعد و به اندام‌های دوردست مانند ریه‌ها یا کبد گسترش یافته است.
سرطان مقعد چگونه درمان می‌شود؟
درمان این سرطان به نوع و مرحله سرطان بستگی دارد و ممکن است شامل گزینه‌های زیر باشد:
پرتو درمانی:
پرتودرمانی خارجی (EBRT) برای درمان این سرطان استفاده می‌شود. انواع EBRT شامل:
- پرتودرمانی تعدیل‌شده با شدت (IMRT): ارسال چندین پرتو انرژی با قدرت‌های مختلف به تومور.
- پرتودرمانی بدن استریوتاکتیک (SBRT): هدف قرار دادن تومورهای کوچک بدون آسیب رساندن به بافت‌های سالم مجاور.
- پرتودرمانی سه‌بعدی منسجم (3D-CRT): ایجاد تصویری سه‌بعدی از تومورها.
- براکی‌تراپی: پرتودرمانی داخلی که مستقیماً به تومور اعمال می‌شود.
شیمی درمانی:
شیمی درمانی اغلب به همراه پرتودرمانی به عنوان درمان اولیه استفاده می‌شود تا نیازی به جراحی نباشد. اگر جراحی لازم باشد، شیمی درمانی ممکن است پیش از آن برای کوچک کردن تومور یا پس از جراحی برای از بین بردن سلول‌های سرطانی باقی‌مانده (شیمی درمانی کمکی) انجام شود.
عمل جراحی:
رزکسیون شکم پرینال لاپاراسکوپی: جراحی کم تهاجمی برای درمان سرطان که به پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی پاسخ نمی‌دهد. این جراحی شامل برداشتن مقعد، رکتوم و روده بزرگ است.
اگر این جراحی انجام شود، جراح شما ممکن است یک کولستومی نیز انجام دهد تا مدفوع از طریق کیسه‌ای که به بدن شما متصل است، خارج شود.
ایمونوتراپی:
اگر سرطان مقعد در مراحل آخر باشد، ممکن است ایمونوتراپی برای کمک به مدیریت علائم توصیه شود. این درمان به بدن کمک میکند تا با سرطان مبارزه کند.
عوارض درمان
اکثر درمان‌های سرطان ممکن است عوارض جانبی ایجاد کنند. عوارض شیمی‌درمانی و پرتودرمانی ممکن است شامل تحریک پوست، درد در ناحیه مقعد، خستگی، مه مغزی شیمی‌درمانی، تهوع و استفراغ باشد.
عوارض جراحی
عوارض جراحی ممکن است شامل:
- واکنش به بیهوشی
- خونریزی بیش از حد
- عفونت
این اطلاعات می‌توانند به شما کمک کنند تا با آگاهی کامل در مورد مراحل درمان و عوارض جانبی آن‌ها تصمیم‌گیری کنید.
آیا می‌توان از سرطان مقعد پیشگیری کرد؟
هیچ راه تضمینی برای پیشگیری از سرطانهای مقعدی وجود ندارد، اما می‌توانید با انجام اقدامات زیر شانس ابتلا به آن را کاهش دهید:
- ترک سیگار: اگر سیگار می‌کشید، به دنبال روش‌هایی برای ترک آن باشید. ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی شما می‌تواند به شما کمک کند.
- رعایت اصول رابطه جنسی ایمن: حتماً از کاندوم استفاده کنید، به ویژه اگر درگیر رابطه جنسی مقعدی هستید.
- دریافت واکسن HPV: اگر واجد شرایط دریافت واکسن ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) هستید، این واکسن می‌تواند از سرطان رکتوم و همچنین سرطانهای دهان و گلو، سرطان دهانه رحم و سرطان آلت تناسلی پیشگیری کند. جلوگیری از عفونتهای مقاربتی مهم و جدی است.
میزان بقای سرطان مقعد چقدر است؟
نرخ بقا برای سرطانهای مقعد نشان‌دهنده درصد افرادی است که پنج سال پس از تشخیص زنده مانده‌اند. این نرخ‌ها بسته به زمان تشخیص و درمان بیماری متفاوت است. بر اساس گزارش موسسه ملی سرطان ایالات متحده، به طور کلی، ۷۰ درصد از افراد مبتلا به سرطان پنج سال پس از تشخیص زنده بودند. نرخ بقای بر اساس مرحله سرطان به شرح زیر است:
| مرحله سرطان | نرخ بقا |
| مراحل I و II | ۸۳ درصد |
| مرحله III | ۶۷ درصد |
| مرحله IV | ۳۶ درصد |
مهم است که بدانید میزان بقا بر اساس تجربیات گروه‌های بزرگی از افراد است و ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد. برای درک بهتر وضعیت خاص خود، از ارائه‌دهنده خود بپرسید که چه انتظاری باید داشته باشید.
پس از درمان، چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر درمان سرطان مقعد را دریافت می‌کنید، باید طبق برنامه تعیین‌شده از سوی ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود عمل کنید و در صورت بروز علائم مانند درد یا تب با آن‌ها تماس بگیرید.
در برخی موارد، درمان سرطان مقعد شامل جراحی برای برداشتن قسمت‌هایی از دستگاه گوارش و انجام کولوستومی دائمی برای خروج مدفوع از بدن است. زندگی با کولوستومی دائمی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد، اما تیم مراقبت‌های بهداشتی شما به شما کمک خواهد کرد تا با مدیریت آن سازگار شوید و زندگی کامل و نرمالی داشته باشید.
چه سوالاتی باید از ارائه‌دهنده مراقبت‌های بهداشتی خود بپرسم؟
اگر مبتلا به سرطان مقعد هستید، ممکن است بخواهید سوالات زیر را از پزشک خود بپرسید:
- چه نوع سرطان مقعدی دارم؟
- مرحله سرطان من چیست؟
- گزینه‌های درمانی من چه هستند؟
- اگر نیاز به جراحی باشد، چه نوع جراحی را پیشنهاد می‌کنید؟
